Người ăn xin và ông lão
Một thanh niên ngồi ăn xin bên đường, đợi người ta đi qua thì than thân trách phận để mong ai thương xót cho ít tiền.
Gần trưa gặp ông lão hồng hào khoẻ mạnh phúc hậu thong thả đi ngang qua. Hắn cảm thấy cơ may, bíu vạt áo ông lão mà nài nỉ.
Ông lão dừng bước nhìn khắp hắn, hỏi rõ từng câu : anh có gì đánh đổi để lấy tiền không ?
Hắn kêu lên : ôi, con có chút gì đâu, nên chỉ biết đi ăn xin thôi, xin ông bố thí !
Ông lão : ta hỏi mua đôi cánh tay, đôi chân, đôi mắt của anh 5000 lượng vàng, được không ?…. Anh có thể bán bao nhiêu ? Chỉ trừ riêng cái đầu anh thì dù 1 xu hay cả vạn tỉ là thứ không thể bán hay mua !
Hắn sợ hãi : ôi thế thì con đau đớn sống còn tệ hơn chết! Đang nguyên thế này mà còn chả ra gì đây !
Ông lão : vậy là anh đang sở hữu những thứ có giá trị, nhưng không dám bán mà thôi, sao lại phải đi xin tiền cơ chứ?
Hăn ta kêu lên : đừng thế đi, xin cho con ít tiền kiếm miếng ăn qua ngày !?
Ông lão : ta không bao giờ cho không ai thứ gì cả . Bây giờ cũng thế, chỉ cho anh cơ hội : đó là ĐÁNH ĐỔI ! Ngay cả khi anh dám bán các bộ phận cơ thể thì tiêu ít hôm sẽ hết! Sao không dùng chúng mỗi ngày để kiếm tiền ?
Hắn đáp : con bao lâu chỉ đi ăn xin, bây giờ biết làm gì đây ?
Ông lão : thật ra mỗi ngày anh đã từng gặp bao nhiêu người , cố kêu khổ, cố làm mình tàn tạ hơn để xin tiền họ mà không chịu làm điều ngược lại : gắng ngon lành hơn và hỏi xem mình có thể làm được gì cho ai không ?!
Ông lão tiếp: anh chưa biết, vậy ta sẽ mua sức lao động trong thời gian ít ngày của anh!?
Ông lão gợi ý hắn suy nghĩ làm được gì ? Hắn không tự tin để trả lời được ! Cuối cùng ông nói : hãy ra chợ gần đây làm bất kỳ điều gì tốt được người ta chấp nhận ở nơi đó, ta cùng đến , sẽ giám sát và trả công cho anh mỗi ngày, cho đến khi có ai thay ta trả tiền công cho anh! Này, hãy cầm chiếc bánh ta tạm ứng trước cho anh để có sức mà bắt đầu kiếm ra tiền !
Hắn vồ lấy chiếc bánh ăn và miễn cưỡng theo lời , cùng ông lão đi ra chợ.
…. Ông lão đến ngồi một nơi cao, dưới gốc cây to mát giữa chợ , tĩnh toạ an nhiên thiền định…. thỉnh thoảng ôn tồn chuyện trò với một số người qua lại ghé lại hỏi han gì đó….
Còn hắn suy nghĩ thực sự…nên làm gì ??? Hắn bắt đầu dọn rác, nâng gỡ hàng hoá cho người ta…. rồi cũng nhận được vài lời cảm ơn….dù ít ỏi…. Đến cuối ngày hắn gặp ông lão nhận chút tiền đủ để có bữa cơm đầy đặn và thuê nhà trọ bình dân tắm rửa , ngủ qua đêm…. Hôm sau sạch sẽ và sảng khoái hơn … hắn ra chợ , lại cố như hôm qua….
Cứ thế, vài ngày sau , cuối chiều không thấy ông lão đâu, hắn cảm thấy lo lắng, chậm chạp đi về nhà trọ! Chủ nhà trọ vồn vã hơn hôm đầu nói : cứ ăn ở tại đây, tự nhiên đi, vì đã có lời dặn của ông lão kia rồi.
Ít hôm nữa ông ấy quay lại, gặp hắn bảo : ta đã trả tiền ăn ở của anh trong vài ngày qua, và với những việc anh đã làm, vẫn còn dư chút tiền nữa , đây hãy cầm lấy !
Thời gian ngắn trôi đi, nhiều người ở chợ nhìn hắn đã quen, họ cởi mở thân thiện hơn, đã cho hắn chút tiền nho nhỏ, có người còn chủ động gọi hắn làm vài việc vặt và trả tiền công đàng hoàng. Ông chủ nhà trọ hỏi hắn muốn làm việc tại đây không với một số tiền mỗi ngày ! Hắn thấy vui vui, nhẩm tính hơn kém….nhận lời!
Ông lão gặp hắn bảo : đã có người thay ta mua sức lao động của anh rồi! Giờ chia tay ! Ông còn nói : thực ra số tiền công lao động của anh cộng dồn cả đời cũng không bằng số tiền hôm trước ta hỏi mua tay, chân, đôi mắt của anh đâu! Nên hãy nhớ : không nên , không thể bán chính mình cho ai mà phải dùng nó kiếm ra tiền bằng lao động. Có lãi hay không là do cái Đầu của anh – như ta đã nói : dù nó là 1 xu hay vạn tỉ cũng không mua hay bán được ! Anh sẽ dùng nó đó để nghĩ nên làm việc gì cho có bao nhiêu tiền, thay vì xưa chỉ dùng chứa đựng mấy câu ăn xin thảm thiết! Thân muốn lao động ắt khiến đầu phải nghĩ, đầu biết nghĩ khôn ngoan thân ắt được hưởng phúc lợi
Hắn hiểu ra điều ông lão dạy , đáp lễ và hỏi : thế con xin đi theo ông để lao động giúp ông, liệu được không ? Ông lão trả lời : không nên, khi anh mới bắt đầu , hãy học kỹ cách làm từ một nơi đã, cho đến khi thân anh lao động tốt hơn, đầu anh khôn ngoan hơn để có người khác thay ông chủ nhà trọ đề nghị điều gì mới hay hơn với anh! Và chính anh có thể để nghị lại với họ điều tốt hơn cho mình. Ta không cưu mang ai, không tự nhiên cho ai. Việc ta có tiền trả anh mỗi ngày anh làm ở chợ cũng là do ta nhận lời với những tiểu thương làm người quản chợ ít ngày, với mong muốn có điều gì đó giúp lại anh để bắt đầu. Ai muốn và biết lao động thì đều tìm thấy chỗ , thấy việc đúng với giá trị của mình cả thôi!
……
Tôi dừng kể. Cháu học sinh nghe xong im lặng một lúc rồi hỏi tôi : thế ông lão và người thanh niên sau này thế nào ạ?
Tôi đáp : chuyện kể chỉ có vậy! Còn sau này ai hơn trước thế nào là do cách mình tiếp tục thôi , hơn là ngồi tưởng tượng . Nhưng mình cần biết thay đổi bản thân .
Cháu học sinh hỏi : ‘Mình’ là ai ạ ?
Tôi đáp : là người trong chuyện, và rộng ra là cả bác, cả cháu nữa….
